مفاتیح الجنان چه کتابی است و چگونه گردآوری شده است؟

دعا چیست؟

در روایت وارد شده است که دعا «مخّ العبادة»؛ مغز عبادت، یا به تعبیر رایج تر، روح عبادت، است. دعا یعنی چه؟ یعنی با خدای متعال سخن گفتن؛ در واقع خدا را نزدیک خود احساس کردن و حرف دل را با او در میان گذاشتن. 
دعا یا درخواست است، یا تمجید و تحمید است، یا اظهار محبت و ارادت است؛ همه‌ی اینها دعاست.

معنی مفاتح الجنان

معنی لغوی مفاتیح الجنان کلید های بهشت تعیبر شده است.

مفاتیح الجنان چه کتابی است؟

این کتاب شامل مجموعه‌ای از دعاها، مناجات‌ها، زیارات، اعمال مخصوص ایام و آداب و رسوم دینی است. این موارد توسط پیامبر اسلام، ائمه شیعیان و علما نقل شده است و در قالب یک کتاب گردآوری شده و در اختیار عموم مسلمانان قرار گرفته است.
 در تالیف کتاب مفاتیح الجنان، مؤلف مفاتیح، بخش زیادی از این کتاب را از کتاب‌های پیشین مانند اقبال سید بن طاووس و مصباح کفعمی و زاد المعاد علامه مجلسی گرفته است. متن دعاها و زیارت‌ها به عربی نوشته شده و مؤلف در آغاز بعضی دعاها توضیحات فارسی آورده است.

مفاتیح الجنان چگونه گردآوری شده است؟

مولف کتاب ارزشمند مفاتیح الجنان عباس بن محمدرضا قمی مشهور به عباس قمی است. که به ایشان محدث قمی نیز می‌ گویند وی از علمای برجسته شیعه در قرن چهاردهم می‌باشد. ایشان محدث، مورخ و خطیب بودند و تحصیلات خود را در حوزه‌های قم، مشهد و نجف گذراند. شیخ عباس قمی(رضوان الله تعالی علیه) آثار متعددی به نگارش در آورده است. از مهم‌ترین آنها می‌توان به مفاتیح الجنان (اصلی‌ترین منبع در نگارش کتاب دعا برای وقف)، منتهی الآمال، منازل الآخره، نفس المهموم و سفیة البحار اشاره کرد.

انگیزه حاج محدث قمی از نوشتن این کتاب اصلاح کتاب مفتح الجنان بوده که در آن دعا های بسیاری بدون سند آمده بودند. ایشان سعی نمودند به درخواست جمعی از دوستان دعا های معتبر را درکتاب جدید جمع آوری نمایند.

در ایران این کتاب پس از اصلاح برای اولین بار در سال ۱۳۴۴ در شهر مشهد منتشر گردید و طولی نکشید که میان مردم جایگاه خود را پیدا نمود. به طوری که امروزه در همه مکان های مقدس، متبرکه و منازل می‌ توان این کتاب را یافت. اما معروفترین ترجمه‌ای که در کشور ما از این کتاب موجود است و مردم از آن استفاده می‌ کند ترجمه مهدی الهی قمشه ای است.
 

ساختار کتاب

در برخی از دعاهای این کتاب ارزشمند، سوره هایی باید خوانده شود که برای راحتی استفاده و در دسترس بودن معمولاً در صفحات اول مفاتیح الجنان، چند سوره از قرآن و تمام سوره های کوچک قرآن ترتیب داده شده است. به طور کلی ترتیب قسمت های مختلف این کتاب به این شرح می باشد:

باب اول

در تعقیب نمازها و دعاهای ایام هفته و اعمال شب و روز جمعه و بعض ادعیه مشهوره.... است؛
•    فصل اول: در تعقیبات مشترکه
•    فصل دوم: در تعقیبات مختصه 
•     فصل سوم: در ذکر دعاهای ایام هفته.
•    فصل چهارم: در فضیلت و اعمال شب و روز جمعه
•    فصل پنجم: در تعیین اسامی نبی و ائمه علیهم‌السّلام به روزهای هفته و زیارت ایشان در هر روز
•     فصل ششم: در ذکر بعضی از ادعیه مشهوره
•    فصل هفتم: در ذکر بعضی آیات و دعاهای نافعه مختصره که انتخاب کردم از کتب معتبره
•    فصل هشتم: در مناجات است.

 باب دوم 

در این باب از کتاب مفاتیح الجنان، اعمال ماه‌های سال و فضیلت و اعمال روز نوروز و اعمال ماه‌های رومی گردآوری شده است و شامل یازده فصل به شرح زیل می باشد:
•    فصل اول: فضیلت و اعمال ماه رجب 
•    فصل دوم: فضیلت و اعمال ماه شعبان 
•    فصل سوم: فضیلت و اعمال ماه رمضان 
•     فصل چهارم: فضیلت و اعمال ماه شوال 
•    فصل پنجم: فضیلت و اعمال ماه ذی قعده 
•    فصل ششم: فضیلت و اعمال ماه ذی حجه 
•     فصل هفتم:  فضیلت و اعمال ماه محرم 
•    فصل هشتم:  اعمال ماه صفر 
•     فصل نهم: اعمال ماه ربیع الاول 
•    فصل دهم:  اعمال ماه‌های ربیع الثانی و جمادی الاولی و جمادی الآخرة  
•    فصل یازدهم: اعمال هر ماه نو و اعمال عید نوروز و اعمال ماه‌های رومی 

 باب سوم

این باب از کتاب مفاتیح الجنان در رابطه با  زیارات و آنچه مرتبط با این باب است گردآوری شده است. و شامل قسمت های مختلف زیر می باشد:
•    فصل اول: آداب زیارت 
•     فصل دوم: ذکر اذن دخول هر یک از حرم‌های شریفه
•     فصل سوم: ذکر زیارت حضرت رسول خدا و فاطمه زهرا و ائمه بقیع صلوات الله علیهم اجمعین در مدینه طیبه
•     فصل چهارم: فضیلت و کیفیت زیارت حضرت امیرالمومنین علیه السلام
•     فصل پنجم:  فضیلت کوفه و مسجد بزرگ آن و اعمال آن مسجد و زیارت مسلم است
•    فصل ششم: فضیلت و اعمال مسجد سهله و اعمال مسجد زید و صعصعه 
•    فصل هفتم:  فضیلت و زیارت حضرت ابو عبدالله الحسین صلوات الله علیه و آدابی که زائر آن جناب باید مراعات آنها نماید در طریق زیارت و در آن حرم مطهر و کیفیت زیارت آن حضرت
•     فصل هشتم:  فضیلت و کیفیت زیارت کاظمین یعنی امام موسی کاظم و امام محمد تقی علیهماالسلام و ذکر مسجد براثا و زیارت نواب اربعه رضی الله عنهم و زیارت جناب سلمان رضی الله عنه
•     فصل نهم: در بیان فضیلت و کیفیت زیارت امام الانس و الجنة المدفون بارض الغربة بضعة سید الوری مولانا ابو الحسن علی بن موسی الرضا صلوات الله علیه و علی آبائه و اولاده، ائمة الهدی
•     فصل دهم: در زیارت سر من رای و اعمال سرداب مطهر
نکته: در کتب مفاتیح الجنان، چاپ های معمول و قدیمی تر، بعضی از این ادعیه و خواص سوره ها و تعویذها در حاشیه مفاتیح  نوشته شده است.  ولی چاپ های جدیدی اخیرا ارائه شده که تمام کتاب را به چند بخش تقسیم کرده و هر بخش را مخصوص به آن نوشته است.

ملحقات

مؤلف پس از اتمام کتاب، در چاپ‌های بعدی آن برخی ادعیه را بدون آن که در ترتیب و اصل کتاب تغییری بدهد افزوده است، این اضافات به نام «ملحقات مفاتیح الجنان»، پس از خاتمه کتاب آورده شده است. از جمله بخش هایی که در این قسمت آورده شده شامل موارد زیر می باشد:
•    دعای وداعی برای ماه رمضان و
•    خطبه روز عید فطر 
•    زیارت جامعه ائمة المؤمنین 
•     دعای «اللهم انی زرت هذا الامام» که در عقب زیارات خوانده می‌شود 
•     زیارت وداعی که هر یک از ائمه علیهم‌السّلام را با آن وداع کنند 
•     رقعه‌ای که برای حاجت می‌نویسند 
•     دعایی که در غیبت امام عصر عجّل‌الله ‌فرجه‌الشریف باید خوانده شود 
•     آداب زیارت به نیابت بواسطه ی کثرت حاجت به اینها.

سخن پایانی

کتاب های دعا وسیله ای مناسب برای آموزش فضائل دینی و همچنین ارتباط با خداوند به شمار می آیند. کتاب مفاتیح‌ الجنان نیز یکی از این کتاب های دعا محسوب می شود که با دعا های بسیار و ادعیه ها و... راه مناسبی برای یادگیری و انجام فرائض دینی می باشد. در این بخش سعی بر توضیح مختصری از کتاب مفاتیح الجنان بود. همچنین شما می توانید با مراجعه به سایت مهرگیفت انواع مختلف کتاب ادعیه و مفاتیح الجنان  را بررسی و نسبت به خرید آن اقدام نمایید.